İran’ın resmi para birimi “Riyal”dir ve uluslararası kısaltması IRR şeklindedir. Günlük hayatta ise halk arasında “Tümen” birimi daha yaygın kullanılır. Bir Tümen, 10 Riyal'e eşittir. Yani fiyatlar genellikle Tümen üzerinden belirtilir; örneğin bir ürün üzerinde “1.000 Tümen” yazıyorsa, bu aslında 10.000 Riyal anlamına gelir. Bu durum, ilk kez İran’a seyahat edenler için kafa karıştırıcı olabilir.
İran para birimi, ülkedeki ekonomik yaptırımlar, enflasyon oranları ve döviz kurlarındaki değişkenlik nedeniyle uluslararası yatırımcılar ve turistler açısından da dikkat çeker. Resmi döviz kuru ile serbest piyasa kuru arasında zaman zaman büyük farklar oluşabilir. Bu nedenle, İran’a seyahat etmeyi planlayanlar için güncel döviz kuru bilgilerini takip etmek oldukça önemlidir.
Ayrıca İran, uzun yıllardır parasal reformlar üzerinde çalışmaktadır. “Tümen”in resmi para birimi haline getirilmesi yönünde girişimler olsa da, 2025 itibarıyla halen Riyal resmi para birimidir. Ancak günlük hayatta Tümen kullanımı devam etmektedir. Bu nedenle, İran’a seyahat eden kişilerin hem Riyal hem de Tümen kavramlarını bilmesi büyük avantaj sağlar.
İran Para Birimi Kaç TL?
İran para biriminin Türk Lirası (TL) karşısındaki değeri sık sık değişmektedir. Bunun temel nedeni, İran ekonomisinin döviz piyasalarındaki volatilitesidir. 2025 yılı itibarıyla 1 Türk Lirası, yaklaşık 1.700-2.000 İran Riyali arasında işlem görmektedir. Ancak resmi kur ile serbest piyasa kuru arasında fark olabileceği unutulmamalıdır.
İran’da döviz işlemleri genellikle “serbest piyasa kuru” üzerinden yapılır. Yani bir turist ya da iş seyahatine giden bir kişi, para bozdururken döviz bürolarındaki kur esas alınır. Bankalar genellikle resmi kuru baz alır ve bu oran daha düşük olabilir. Bu da TL karşısındaki değerin farklı kaynaklarda değişiklik göstermesine neden olur.
İran’a seyahat etmeyi planlayan kişilerin, güncel döviz kurunu mutlaka kontrol etmesi ve güvenilir döviz bürolarından işlem yapması önerilir. Ayrıca, yanınızda Amerikan Doları veya Euro gibi daha yaygın kabul gören dövizlerle gitmek, para çevirme işlemlerinde kolaylık sağlayabilir. Türkiye’den İran’a yapılan iş seyahatlerinde ya da turlar sırasında TL ile alışveriş yapmak genellikle mümkün değildir. Bu nedenle, doğru miktarda İran Riyali ya da çevrilebilir döviz bulundurmak gereklidir.
İran Para Biriminin Tarihi
İran para birimi Riyal, ilk olarak 1798 yılında kullanılmaya başlanmıştır. Ancak 1932 yılında resmi olarak modern İran Riyali, ülkenin ana para birimi olarak kabul edilmiştir. Riyal, adını İspanyol Reali’nden alır ve tarih boyunca farklı isimlerle anılan para birimlerinin yerini almıştır.
İran'ın para birimi, 20. yüzyıl boyunca birçok kez reform ve değişiklik sürecinden geçmiştir. 1979’daki İran İslam Devrimi’nden sonra uygulanan ambargolar ve ekonomik yaptırımlar, para biriminin değer kaybetmesine neden olmuştur. İran Merkez Bankası, zaman zaman para birimini güçlendirmek için çeşitli müdahalelerde bulunmuştur ancak hiperenflasyon ve döviz rezervlerindeki azalma nedeniyle Riyal sürekli değer kaybı yaşamıştır.
Son yıllarda hükümet, Tümen’i yeniden resmi para birimi yapmak ve sıfırları silmek amacıyla çeşitli girişimlerde bulunmuştur. 2020 yılında onaylanan bir yasa ile Riyal yerine Tümen'in resmi para birimi olması planlanmıştır. Ancak bu geçiş süreci hâlâ devam etmektedir ve 2025 itibarıyla Riyal resmiyetini korumaktadır. Bu nedenle İran para biriminin tarihi, yalnızca ekonomik bir gelişim değil aynı zamanda politik bir evrim süreci olarak da değerlendirilebilir.
İran Para Biriminin Sembolü
İran Riyali'nin uluslararası finansal işlemlerde kullanılan sembolü “IRR” şeklindedir. Ancak yerel kullanımlarda genellikle doğrudan sayı yazılır ve herhangi bir simgeye yer verilmez. Örneğin, 100.000 Riyal için doğrudan “100,000” yazılması yaygındır. Bu da özellikle turistler için kafa karışıklığı yaratabilir.
Bununla birlikte İran, para birimini daha kurumsal ve uluslararası hale getirmek için 2010’lu yıllarda yeni bir sembol tasarlamayı gündeme almıştır. Bazı önerilerde, Fars alfabesinden ilham alınarak özgün bir para birimi sembolü oluşturulması amaçlanmıştır. Ancak bu sembol uluslararası kabul görmediği için günlük kullanıma girememiştir.
Ayrıca İran’da para birimi sıklıkla Tümen üzerinden ifade edilir. Tümen’in resmi bir simgesi olmamasına rağmen halk arasında “تومان” (Toman) şeklinde yazılışı kullanılmaktadır. Özetle İran Riyali için sembol IRR olsa da günlük alışverişlerde herhangi bir sembol kullanılmadan doğrudan rakamsal ifadeler tercih edilmektedir.
İran Para Birimi Hakkında Bilinmesi Gerekenler
İran para birimi hakkında en önemli bilinmesi gereken konulardan biri, Tümen ve Riyal arasındaki farktır. İran halkı genellikle Tümen birimini kullanırken, resmi belgelerde ve finansal işlemlerde Riyal geçerlidir. 1 Tümen = 10 Riyal şeklindedir. Bu farkı bilmeyen turistler ya da yeni yatırımcılar için bu durum büyük kafa karışıklığına yol açabilir.
Bir diğer önemli konu ise döviz kontrolüdür. İran’da para birimi sıkı bir şekilde devlet tarafından denetlenir ve resmi kur ile serbest piyasa kuru arasında ciddi farklar olabilir. Özellikle sokaktaki döviz büroları ile bankaların sunduğu kur farklı olabilir.
İran’da kredi kartı kullanımı da oldukça sınırlıdır. Uluslararası ödeme sistemleri İran’da yaygın olarak kullanılmadığı için, İran’a gidecek kişilerin yanlarında yeterli miktarda nakit bulundurmaları gerekir. Ayrıca para bozdururken mutlaka güvenilir döviz büroları tercih edilmelidir.
İran’ın ekonomik yapısı gereği, para biriminin değeri zaman içinde hızla değişebilir. Bu yüzden seyahat öncesinde güncel kur bilgilerini kontrol etmek, bütçe planlaması açısından önemlidir.
İran Para Birimi ile Para Transferi Yapılabilir mi?
İran para birimi ile uluslararası para transferi yapmak oldukça zordur. Bunun başlıca nedeni, İran’ın birçok uluslararası finans sisteminden (SWIFT gibi) dışlanmış olmasıdır. Bu durum, özellikle yurt dışında yaşayan İranlılar veya ticaret yapan firmalar için ciddi bir engel oluşturur.
Bankalar genellikle İran Riyali ile doğrudan transfer işlemi gerçekleştiremez. Bu yüzden genellikle Amerikan Doları ya da Euro üzerinden transfer yapılır. Daha sonra bu dövizler yerel bankalarda Riyal’e çevrilir. Ancak bu işlem, resmi kur ile serbest piyasa kuru arasındaki fark nedeniyle dezavantajlı olabilir.
Alternatif olarak, bazı ülkelerde faaliyet gösteren özel transfer sistemleri ya da “Hawala” gibi geleneksel yöntemlerle İran’a para gönderilebilmektedir. Ancak bu yöntemler her zaman yasal olmayabilir ve yüksek işlem ücretleri içerebilir. Dijital cüzdan sistemleri de İran’da sınırlı kullanılabildiğinden, teknoloji tabanlı para gönderme yöntemleri yeterince yaygın değildir.
