Döviz kuru genel anlatım ile; bir ülkede geçerli olan para biriminin yabancı bir ülkede kullanılan para birimi karşısında hesaplanan değer katsayısıdır. Ülkeler arasında yapılan ticaretlerde sık sık kullanılan ve her zaman en çok tercih edilen yatırım araçlarının başında döviz yer almaktadır. Döviz ile yapılacak olan bütün işlemlerde ise hem alış kuru hem de satış kuru şeklinde iki seçenek vardır. Döviz kuru denildiği zaman ise pek çok kişinin aklına ilk olarak Dolar Euro kuru gelir. Aslında döviz kuru nedir anlamak için döviz kurunun ne işe yaradığını ve nasıl belirlendiğini de anlamak gerekir.
Döviz Kuru Ne İşe Yarar?
Döviz kuru ne işe yarar sorunun yanıtı oldukça geniştir. Döviz piyasası, günlük hayatın pek çok alanında sık sık kullanılır. Euro Dolar kuru, günlük masraflar başta olmak üzere istihdam fırsatlarına kadar hayatın pek çok farklı yönüne dolaylı şekilde etkide bulunur. Basit şekilde tanımlama yapmak gerekirse bir döviz kuru, kişilere para birimlerinin değerini başka bir para birimi cinsinden söyler. Bu durum söz konusu olan para birimini satın alma noktasında verilen bir fiyat şeklinde de düşünülebilir. Dolayısıyla para çeviri işlemlerinde de döviz kuru son derece önemli bir detaydır.
Döviz Kuru Nasıl Belirlenir?
Döviz kuru nasıl belirlenir sorusunun yanıtı her dönem merak edilen konular arasında yer almaktadır. Temel olarak serbest piyasa üzerinde Euro ya da Dolar döviz kuru talepler kapsamında oluşur. Bir ülkenin yerel para birimine karşı gösterilen talep, eğer yerel ya da global piyasalarda da artış gösterirse söz konusu yerel para biriminin değeri diğer para birimlerine oranla yükselmeye başlar. Tersi bir durumda ise ilgili para biriminin değeri düşer. Doların yerel para birimi çeşitlerine karşı oluşan kur oranı ya da global piyasadaki kurları da yine temel talebe göre şekil alır.
Döviz Kuru Yükselince Ne Olur?
Döviz kuru yükselince ne olur sorusuna en kısa şu şekilde yanıt verebiliriz. Döviz kuru dolar ya da Euro yükseldiği zaman Türk Lirası üzerinden hesaplanmış olan Gayrisafi Yurt İçi Hasılatta düşüş görülür. Günlük kullanılan ürünler başta olmak üzere otomobil ve küçük ev aletlerine kadar ithal edilen tüm seçeneklerde etki meydana gelir. Bu noktada yabancı ülkenin parası değer kazandığı zaman fiyatlar da artış gösterir. Ülke içinde bulunan yatırımcıların ve hane halkı beklentilerinin ekonomi üzerinde ortaya çıkan etkisini de bu durumda göz ardı etmemek gerekir. Yükselen döviz kuru, pek çok insanın ekonomiden negatif yönde bir beklenti içerisine girmesine neden olur. Aynı zamanda döviz kurunun yükselmesi firmaların yatırım kararlarına da etki eder. Firmalar, ekonominin olumsuz beklentilerinden dolayı ertelenir ya da azalma gösterir.
Döviz Kuru Düşerse Ne Olur?
Döviz kuru düşerse ne olur sorusunun yanıtı kapsamlıdır. Döviz piyasasının istikrarsız halde olması marjın yükselmesine sebebiyet verir. Piyasada eğer istikrarsızlık durumları bekleniyorsa da yine marj yükselme gösterir. Fakat döviz işlemlerinin oranı fazla ise alım satım marjı da doğrudan düşer. Bunlar kur farkını oluşturan temel nedenler arasında yer alır. Döviz kurunun yükselmesi ya da düşmesi noktasında pek çok farklı unsur rol sahibi olur. Dolayısıyla döviz kurunun düşmesi ya da yükselmesi hiçbir zaman net bir dönem vermez.
Döviz Kuru Türleri Nelerdir?
Günümüzde piyasada yer alan pek çok farklı döviz kuru türü vardır. Farklı döviz kuru türleri kişilere para birimleri arasında yer alan dengeye yönelik birtakım fikirler verir. Aynı zamanda farklı döviz kuru çeşitlerinin hesaplama yöntemleri de bu tip detaylara bağlı olarak farklılık gösterebilir. Dolayısıyla her döviz kuru için hesaplamalar aynı şekilde yapılmaz. Döviz kuru türleri nelerdir sorusuna günümüz piyasalarında toplamda dört farklı döviz kuru türü vardır şeklinde yanıt verebiliriz. Bunları da detaylı bir şekilde incelemek mümkündür.
• Nominal
Nominal döviz kuru, günümüzde sık sık karşılaşılan terimler arasında yer alır. Nominal efektif döviz kuru, Türkiye’de yapılan dış ticarette de son derece önemli bir yere sahiptir. Nominal döviz kuru; bu ülkelerin kullandıkları para birimlerinden oluşan sepetler kapsamında Türk Lirasının ağırlıklı şekildeki ortalama değeri biçiminde ifade edilir. Ağırlıklar ise ikili ticaret akımları ile belirlenir.
• Reel
Reel efektif döviz kuru çeşidi, Türk Lirasının satın alma gücünde meydana gelen değişimleri daha gerçekçi şekilde ortaya koyan bir veri olarak ifade edilir. Reel efektif döviz kurunda artışların meydana gelmesi aynı zamanda Türk Lirasında da reel değer kazancı oluştuğu anlamı taşır. Yurt içi mal sepeti bu sayede yabancılar açısında daha pahalı hale gelir. Ancak yabancı mal sepeti de Türkiye için ucuz şekle girer. Bu durumda ise ithalat artar. Fakat ihracat olumsuz yönde etkilenir. İhracatta aynı zamanda rekabet gücü de azalır.
• Çapraz
Çapraz döviz kuru, iki ayrı para birimi arasındaki oranın üçüncü bir birim cinsinden ifade edilmesi anlamına gelir. Ülkeler, çapraz kur oranlarını bütün dünya genelinde en fazla tercih edilen para birimi olan dolar üzerinden belirtir. Çapraz kur, aynı zamanda paritelerin başka bir para birimi cinsi üzerinden karşılığı şeklinde de ifade edilir. Parite ise iki para birimi arasında meydana gelen oran şeklinde tanımlanır. Faiz oranları ile ekonomik şartlar, pariteye doğrudan etki eden en önemli faktörler arasında ilk sıralarda yer alır.
• Efektif
Efektif döviz kuru; iki tane farklı döviz kuru çeşidinin ortalaması alınıp belirlenmesi şeklinde ifade edilebilir. Çapraz döviz ticaretine girmeden önce söz konusu para biriminin değerini öğrenmek son derece önemlidir. Bu veriler ise belirli zaman periyotlar kapsamında Türkiye Cumhuriyeti Merkez Bankasının üretmiş olduğu bir sistem olarak da bilinen EVDS yani Ekonomik Veri Dağıtım Sistemi dahilinde yayınlanır. Belli kriterler kapsamında seçilen aynı zamanda çift taraflı şekilde olan reel kurların uygun görüldüğü bir ağırlıklandırma tekniği kullanılarak elde edilen ortalaması biçiminde de tanımlanabilir.
Döviz Kurunun Değişmesini Sağlayan Etkenler Nelerdir?
Döviz kurunun değişmesini sağlayan pek çok ekonomik ve siyasi faktör söz konusudur. Döviz kurunun değişmesini sağlayan etkenler nelerdir sorusuna kısaca şu şekilde yanıt verebiliriz:
- Paranın değer kazanması ya da değer kaybetmesi,
- Döviz kurunun manipülasyon ile yani bilinçli bir şekilde değiştirilmesi,
- Bir paranın değerinin farklı bir paranın değerine sabitlenmiş olması ya da olmaması,
- Faiz oranlarında meydana gelen değişimler,
- Enflasyon oranında ortaya çıkan gelişmeler,
- Spekülasyon yani paradan para kazanma girişiminin popüler hale gelmesi,
- Cari açık oranları,
- Kamu borç miktarları,
- Dış ticaret sektöründe meydana gelen değişimler,
- Sosyo-ekonomik olayların yaşanması,
- Birtakım siyasi olayların meydana gelmesi,
- İşsizlik olacağının düşünülmesi,
- Yurtdışı bankalarının faiz oranlarında artış ya da azalma olmasıdır.
